Zeytinyağının İçerisinde Yer Alan Bileşikler ve Etkileri

Zeytinyağının İçerisindeki Bileşenler

Zeytinyağ özellikle Akdeniz diyet ile anılan kalp ve damar hastalıkları, kanser, Parkinson ve Alzheimer gibi hastalıkların oluşum riskini ve bu hastalıklara bağlı ölüm oranlarını azaltmaktadır. Zeytinyağı, kendine has lezzeti, aroması bulunan bir besindir. Tüm dünyada yaklaşık 2 ton üretilmektedir.

Akdeniz ülkelerinde binlerce yıldır tüketilen zeytinyağı dünya üzerinde gün geçtikçe daha fazla tercih edilmektedir. Zeytinyağının antioksidan, enflamasyon azaltıcı, damar tıkanmasını önleyici, ülseri iyileştirici, kanserden koruyucu, sinir sistemini koruyucu, deriyi gençleştirici, yaşlanmayı geciktirici özellikleri bulunmaktadır.

Zeytinyağının içerisinde birçok bileşen bulunmaktadır. %98’i serbest yağ asitleri ve gliserit formundaki yağlar iken %2’lik kısmını diğer bileşenler (fenolik bileşikler, steroller, sekualen, triterpenler, pigmentler) oluşturmaktadır.

Yağ Asitleri

En çok bulunan tekli doymamış yağ asitleri palmitik, palmitoleik, stearik, oleik, linoleik ve linonelik yağ asitleridir. Tekli doymamış yağ asitlerinden oleik asidin fazla olması zeytinyağının karakteristik özelliğidir. Oleik asit sayesinde zeytinyağı daha uzun süre bozulmadan raflarda durmaktadır. Hücre duvarları ve kolesterolü taşıyan lipoproteinlerde bulunmaktadır ve bu yapıları hasarlara karşı korumaktadır.

Oleik asit ve diğer tekli doymamış yağ asitlerini içeren diyetlerin kalp ve damar hastalıkları için risk oluşturan kan yağları ve kolesterolü azalttığı, tansiyonu düşürdüğü, kötü kolesterolü azalttığı, inflamasyonu önlediği yapılan çalışmalarca bilinmektedir. Göğüs, akciğer, kolerektal ve prostat kanserinin meydana gelme riskini azaltmaktadır. Tekli doymamış yağ asitleri kan şekerini ve insülin dengesini sağlamaktadır ve diyabete karşı koruyucudur. Yaşlanma ile meydana gelen bilişsel fonksiyonların azalmasını önlemektedir. 

Fenolik Bileşikler

Zeytinyağının kendine has acı ve keskin tadından sorumlu olan fenolik bileşikler besin ögesi olarak önemli bileşiklerdir. Biyoyararlılıkları oldukça yüksek olan zeytinyağı fenolikleri antioksidan kapasiteye sahiptirler. Fenolik bileşiklerden zengin zeytinyağı ile beslenmek kan yağlarını ve kötü kolesterolü azaltmakta, iyi kolesterolü artırmaktadır.

Kan basıncını düşürmekte ve damar tıkanıklığını önlemektedir. Özellikle kolon ve göğüş kanserinde etkili sonuçları görülmektedir. Bazı fenolik bileşiklerin antimikrobiyal ve antiviral özellikleri bulunmaktadır. Midede ülsere neden olan helicobacter pylori bakterisinin olumsuz etkisini azaltmaktadır.

Bazı fenolikler ise UV ışınlarına karşı koruma sağlamakta, sinir sistemini korumakta ve kemik dokusunu sağlamlaştırmaktadır. Fenolik bileşikler hücreleri hasara karşı korumaktadır ve oksidatif stres denen vücut hücrelerine zarar veren stresi önlemektedirler. 

Sekualen:

Diğer bitkisel yağlara oranla skualen zeytinyağında daha fazla bulunmaktadır. Sekualen tüm vücutta bulunmasına rağmen en çok deride yoğunlaşmaktadır. UV ışınları ile oluşan hasara karşı vücudu korumaktadır. Sekualen radyoaktiviteye karşı da koruma sağlamaktadır. Zeytinyağı tüketilen ülkelerde kanser görülme sıklığının az olmasının sebebi sekualen ile ilişkilendirilmektedir.

Pigmentler:

Klorofiller ve karoteniodler zeytinyağının renginden sorumlu pigmentlerdir. Karotenoidler A vitamini sentezinde kullanılan öncü maddelerdir. Yapılan çalışmalar karotenoidlerin antioksidan olduklarını ve deri ile göz hastalıkları, kalp ve damar hastalıkları ve kansere karşı koruyucu olduklarını söylemektedir. Klorofiller ise antioksidan özellik göstermekle birlikte kansere karşı da koruyucu özelliktedirler. 

E Vitamini:

Yağda çözünebilen bir antioksidan olan E vitamini hücre hasarını önleyerek, inflamosyonu gelişimini azaltarak kanser, kalp ve damar hastalıkları, eklem hastalıkları, Alzheimer, Parkinson ve sinir sistemi hastalıklarından korunmada rol oynamaktadır.

Triterpenler:

Bitkilerde yaygınca bulunan triterpenik asitler tümör ve inflamasyonu önleyicidirler. Triterpenlerin kalp ritmini düzenlediği ve AIDS hastalığına neden olan HIV virüsüne karşı koruyucu olduğu söylenmektedir.

Steroller:

Steroller hücre duvarlarında bulunan temel bileşenlerden biridir. Steroller antioksidan bileşenlerdir. Sterollerden zengin besinleri tüketmek kalp ve damar hastalıklarına karşı koruma sağlamaktadır. Damarlardaki hücrelerin duvar yapısını koruyarak damar hastalıklarını önlemektedir. Akciğer, göğüs, mide ve özofagus kanserlerinde tümör büyümesini engelleyerek, bağışıklık sistemini güçlendirerek, antioksidan kapasitesini artırarak kansere karşı koruyucu etki göstermektedir.

Daha fazla yemek tariflerimiz için buraya tıklayınız

Google Play ücretsiz indir : Form Assist

App Store ücretsiz indir : Form Assist

Dyt. Meltem Pınar Yıldırım

Form Assist Diyetisyeni

Kaynaklar:

1. Sofi, F., Cesari, F., Abbate, R., Gensini, G.F., Casini, A., 2008. Adherence to Mediterranean diet and health status: meta-analysis. BMJ 337:1344- 1350.
2. Esposito, K., Marfella, R., Ciotola, M., 2004. Effect of a Mediterranean-style diet on endothelial dysfunction and markers of vascular inflammation in the metabolic syndrome: a randomized trial. JAMA 292: 1440-1446.
3. Estruch, R., Martínez-González, M.A., Corella, D., 2006. Effects of a Mediterranean style diet on cardiovascular risk factors: a randomized trial. Annals of Intern Medicine 145: 1-11
4. Liu, Z., Sun, L., Zhu, L., Jia, X., Li, X., Jia, H., 2007. Hydroxytyrosol protects retinal pigment epithelial cells from acrolein-induced oxidative stress and mitochondrial dysfunction. Journal of Neurochemistry 103: 2690-2700.
5. Zhang, X., Cao, J., Zhong, L., 2009. Hydroxytyrosol inhibits pro-inflammatory cytokines, iNOS, and COX-2 expression in human monocytic cells. Naunyn-Schmied Archives of Pharmacology 379: 581-586.
6. Medina, E., De Castro, A., Romero, C., Brenes, M., 2006. Comparison of the concentrations of phenolic compounds in olive oils and other plant oils: correlation with antimicrobial activity. Journal of Agricultural and Food Chemistry 54: 4954-4961.
7. Hao, J., Shen, W., Yu, G., Jiaa, H., Li, X., Feng, Z., Wang, Y., Weber, P., Wertz, K., Sharman, E., Liu, J., 2010. Hydroxytyrosol promotes mitochondrial biogenesis and mitochondrial function in 3T3-L1 adipocytes. Journal of Nutritional Biochemistry 21: 634-644.
8. García-González, D.L., Aparicio-Ruiz, R., Aparicio, R., 2008. Virgin olive oil- chemical implications on quality and health. European Journal of Lipid Science and Technology 110: 602-607
9. Teres, S., Barcelo-Coblijn, G., Benet, M., Alvarez, R., Bressani, R., Halver, J.E., 2008. Oleic acid content is responsible for the reduction in blood pressure induced by olive oil. Proceedings of National Academy of Sciences USA 105: 13811- 13816.
10. Paniagua, J.A., de la Sacristana, A.G., Sanchez, E., Romero, I., Vidal- Puig, A., Berral, F.J., 2007. A MUFA-rich diet improves posprandial glucose, lipid and GLP-1 responses in insulin-resistant subjects. Journal of American Collaborative Nutrition 26: 434- 444.
11. Servili, M., Esposto, S., Fabiani, R., Urbani, S., Taticchi, A., Mariucci, F., Selvaggini, R., Montedoro, G. F., 2009. Phenolic compounds in olive oil: antioxidant, health and organoleptic activities according to their chemical structure. Inflammopharmacology 17: 76-84.
12. Schönfeld, P ., Kruska, N., Reiser, G., 2009. Antioxidative activity of the olive oil constituent hydroxy-1-aryl-isochromans in cells and cell-free systems. Biochimica. Biophysica. Acta 1790: 1698- 1704.
13. Carpentier, S., Knaus, M., Suh, M.Y., 2009. A s s o c i a t i o n s b e t w e e n l ut ei n, z e a x a n t h i n , a n d agerelated macular degeneration: an overview. Critical Reviews in Food Science and Nutrition 49: 313-236.
14. Ferruzzi, M.G., Blakeslee, J., 2007. Digestion, absorption, and cancer preventative activity of dietary chlorophyll derivatives. Nutrition Research 27: 1-12.
15. Rudkowska, I., AbuMweis, S.S., Nicolle, C., Jones, P.J., 2008. Cholesterol-lowering efficacy of plant sterols in low-fat yogurt consumed as a snack or with a meal. Journal of American Collaborative Nutrition 27: 588-595.
16. Bradford, P.G., Awad, A.B., 2007. Phytosterols as anticancer compounds. Molecular Nutrition and Food Research 51:161-170.
17. Martinez-Gonzalez, J., Rodriguez-Rodriguez, R., Gonzalez- Diez, M., Rodriguez, C., Herrera, M.D., Ruiz-Gutierrez, V., 2008. Oleanolic acid induces prostacyclin release in human vascular smooth muscle cells through a cyclooxygenase-2- dependent mechanism. Journal of Nutrition 138: 443-448.